Tutulma

Tutulma astronomide bir astronomik cismin kısa bir süre önüne engel olan başka bir cisim ile kapanması anlamına gelir. Tutulma Antik Yunanca kökenli bir sözcüktür. Noksan, düşüş ve terk etme gibi kelimelerden türemiştir. Tutulma döngüleri belli bir zaman aralıkları içinde oluşur. Tutulma deyince akla gelen terimler arasında Ay ve Güneş tutulması yer alır. Bu doğa olayları çok eski dönemlerden beri insanoğlunun dikkatini çekmiştir ve bu olaylar insanlar tarafından bilimsel olarak takip edilmeye başlanmıştır. Tarihsel kayıtlara bakıldığında Güneş tutulmasının kaydı antik çağlardan beri tutulur. Tutulma tarihleri aynı zamanda kronolojik zaman hakkında bilgi verir. Eski bir dille yazılmış tablet üzerinde MÖ 5 Mart 1223 yılında olmuş bir tutulmadan söz edilir. Klasik dönem zamanlarında astronomlar MÖ 13. Yüzyılda tutulmaların kayıtlarını tutmuşlardır. Çin’de 4000 yıl önce Dünya’nın dönme hızını hesaplamak için Güneş tutulmaları kayıt altına alınmıştır.

Avrupalı Astronomlar 1600’lü yıllarda Ay ve Güneş tutulmalarının nasıl meydana geldiğini açıklayan kitaplar yazmışlardır. Daha çok insanın bu bilgileri öğrenmesi için yayınevleri kitapları bilim ve astroloji adı altında yayımlamıştır. Bu şekilde halkın tutulma esnasında yaşadığı korkuların azalması amaçlanmıştır. Güneşin dünya ve insan üzerinde çok büyük etkisinin olduğunu düşünen insanoğlu Güneş tutulması yaşandığı dönemlerde Dünya'nın sonunun geldiğini düşünmüş olay yaşanıp bittikten sonra da bu korkutan olayı anlamaya çalışmıştır. Böylece gök bilimi ortaya çıkmıştır. Gök bilimciler yüzlerce yıldır bu olayları ve dünya üzerindeki etkilerini incelemeye başlamışlardır. Gökyüzünde ve Dünya'nın dışında yaşanan olayların insanın psikolojisi ve ruh hali üzerinde çok önemli etkileri olduğu da gözlemlenmiştir. Burçlar ve astroloji alanında çalışma yapanlar bu gök olaylarını ve insanı incelemeye almıştır.

Güneş Tutulması

Güneş tutulması Dünya ile Ay’ın arasına Güneş girdiği zaman gerçekleşen bir doğa olayıdır. Ay’ın gölgesi Dünya'nın üzerine düştüğünde tutulma boyunca Ay’ın gölgesinin düştüğü bölümlerde Güneş görülmez. Kısaca bu olay Güneş tutulması olarak ifade edilir. Tam Güneş tutulması yaklaşık 370 yılda bir meydana gelir. Tutulma olurken çıplak gözle bakmak gözlere son derece zarar verir. Çünkü doğrudan bakmak gözün UV ışınlarına direkt olarak maruz kalmasına neden olur. Bu sırada göz retinası ve gözün dış tabakası zarar görebilir. Hatta gözde katarakt, retina yırtılması ya da tutulma körlükleri gibi ciddi sorunlara neden olabilir.

Bazı araştırma sonuçlarına göre tutulmanın depreme neden olduğu görülmüştür. Ancak tutulma büyük depremler yaratmaz. Sadece hazır kırık fay hattı üzerinde tutulmanın verdiği yoğunluk ile birlikte artçı sarsıntılar meydana gelebilir. Ülkemizde görülen tam Güneş tutulması en son 29 Mart 2006 tarihinde meydana gelmiştir. Bir sonraki tam tutulmanın ise 30 Nisan 2060 yılında gerçekleşeceği bilinmektedir. Parçalı Güneş tutulması ise 2027 yılında gerçekleşecektir.

Ay Tutulması

Ay tutulması, Dünya’nın Ay ile Güneş arasına girip Ay’a düşen ışığı kesmesiyle oluşan bir doğa olaydır. Tutulma sırasında Dünya'nın gölgesi ayın üzerine düşer ve bu doğa olayı en fazla 1 saat sürer. Halkalı tutulma ise en fazla 40 dakika sürer. Ay tutulması dolunay evresinde ve düğüm çizgisinde meydana gelir ve genellikle yılda 2 kez görülür. Bazı hesaplanamayan ya da önceden kestirilemeyen özel durumlarda ise tutulma hiç görülmez. Bazen de 3 kez gerçekleştiği görülmüştür. Ay tutulması, Ay ufuk çizgisinde olduğu zaman yeryüzünün herhangi bir noktasından gözlemlenebilir. Dünya yüzeyine çarpan Güneş ışınları Dünya’nın atmosferi tarafından kırıldığından tutulma sırasında Ay tamamen kaybolmaz.

Ay, Dünya etrafındaki dönüşünü 1 yılda tamamladığından Ay tutulması her ay gözlemlenemez. Tam Ay tutulması sırasında Ay’ın yeryüzüne dönük tarafı kızıl renkte görünür. Tutulma gerçekleşirken çıplak gözle bakmakta herhangi bir sakınca yoktur. Filtreli gözlük kullanmak gerekmez. Tutulmayı izlemek göz tabakasına zarar vermez ve göz hastalıklarına neden olmaz. Dünya'nın uydusu olarak bilinen Ay dünya etrafını dönme işlemin yaklaşık 27.7 günde tamamlar. Dünya'nın çevresinde turlayan Ay karanlıkta kalsa da hepsi kapanmaz. Ay tutulması tam tutulma, kısmi tutulma ve gölgeli tutulma olarak üçe ayrılır. Bu tutulma olayının astroloji ile bağlantısı vardır. Bu nedenle tutulma olduğundan burçlarının bazılarının bu olaydan negatif bazılarının da pozitif etkilendiği söylenir.

Kanlı Ay Tutulması

Kanlı Ay tutulması kırmızı tam Ay tutulması yaşandığında kullanılan bir tabirdir. Bu ismin bilimsel bir açıklaması yoktur. Sadece Ay kızıl bir renk aldığından dolayı bu isim verilmiştir. Ay, Dünya’nın gölgesinden geçtiği vakit güneş ışığı Ay’ın yüzeyini aydınlatmasını engeller. Bu nedenle kanlı Ay tutulması hadisesi gerçekleşir. NASA’nın verdiği bilgilere göre tutulma gerçekleşirken Güneş ve Ay Dünya'nın tam tersi istikametinde hizalanır. Ay bütünüyle Dünya’nın gölgesinde kalsa bile çok az da olsa Güneş ışığı Ay’a ulaşabilir. Güneş ışığı Dünya’nın atmosferinden geçtiği sırada mavi ışığın çoğunluğu atmosferde kaybolur. Bu olay sonucunda da kanlı Ay tutulması gerçekleşir.

Dünya’nın yarıçapı, Ay’ın 4 katı genişliğindedir. Bu sebeple gölgesi de daha geniştir. Tam Ay tutulması ya da diğer bir deyişle kanlı Ay tutulmasının bir tutulma esnasında 104 dakika sürdüğü hesap edilmiştir. En son gerçekleşen kanlı Ay tutulması 8 Kasım 2022 tarihinde gerçekleşmişti. Türkiye saati ile 13.17’de başlayan tutulma Dünya’nın yarı gölgesine girmesiyle 14.42’de son buldu. En son 2022 yılında Orta ve Kuzey Amerika ile Asya ve Okyanusya kıtalarında bulunan ülkeler tarafından da görüldü. Tutulma sırasında Ay sarı, kırmızı ve turuncu parıltılı bir renk almıştı. Tutulmadan dolayı astrolojik olarak Boğa, Aslan, Kova ve Akrep burçlarının etkilendiği söyleniyor.