Güneş Tutulması

Ay’ın yörünge hareketi esnasında, Güneş ile Dünya’nın arasına girmesi durumuna Güneş tutulması adı verilir. Bu süre esnasında Dünya üzerine düşen Ay’ın gölgesinden dolayı Güneş’in kısmen veya tamamen karanlıkta kalması sonucunda yeryüzünde görünmesine engel olur. Diğer bir deyişle; Gökyüzünde iz düşümü parlak daire olan Güneş Tekeri’nin örtülmesiyle birlikte yeryüzünde Güneş’in belli bir süre karanlık görülmesi durumuna Güneş tutulması denmektedir ve bu bir tür doğa olayıdır. Bu doğa olayının yaşandığı an Dünya’nın farklı noktalarından farklı şekillerde takip edilebilmektedir. Güneş tutulması meydana geleceği zaman bu doğa olayını seyretmek isteyen insanlar, gözlerini korumak için güneş tutulmasına uygun olarak yapılmış gözlükleri takarlar ve bu doğa olayını seyredeler; gök bilimciler ise çok uzun zaman önce bu doğa olayını takip etmek üzere çalışmalarına başlayarak teknik olarak hazırlıklarını tamamlamış olurlar.

Güneş Tutulması Nasıl Olur?

Dünya, Güneş ve Ay’ın hareketleri sonucunda tutulmalar gerçekleşir. Genelde Ay’ın konumundan dolayı gerçekleşir. Peki, hangi gezegen hangi konumdayken Güneş Tutulması gerçekleşir? Bilindiği üzere Ay, Dünya’nın ekseninde yaklaşık 30 günde bir turu tamamlayabilmektedir.  Bu hareketi esnasında Dünya ile Güneş ‘in arasında konumlandığı bazı zamanlar olacaktır. Bu noktalarda bazı durumlarda Güneş’in önüne geçerek kararmasını sağlar. Bu esnada yeryüzü üzerinde Güneş karanlık biçimde görünür. Dünya’nın uydusu olan Ay farklı zaman dilimlerinde farklı şekillerde görülmektedir. İlk dördün, son dördün, Dolunay gibi isimlendirilen evreleri 29,5 günde bir tekrarlanmaktadır. Peki, Ay’ın hangi evrelerinde Güneş tutulması meydana gelir? Her evresinde Güneş tutulması gerçekleşir mi?  Ay’ın her yörüngesinde gerçekleşmeyen Güneş tutulması sadece “yeni ay” evresindeyken gerçekleşmektedir.

Eşsiz bir seyir keyfi veren Güneş tutulmasının alt türleri de bulunmaktadır. Güneş tutulması çeşitleri şu şekilde sıralanabilir:

• Tam Güneş Tutulması
• Parçalı Güneş Tutulması
• Halkalı Güneş Tutulması

Tam Güneş Tutulması, Ay’ın Güneş’i tamamen kapatması durumuna denmektedir. Ay, Dünya ile Güneş arasında bulunduğu sürede Dünya’ya nispeten daha yakın konumda olabilmektedir. Bu durumda da Ay Güneş’i tamamen kapatarak gölgesini üzerine düşürür. Bu Güneş tutulması sayesinde Güneş’in katmanlarını incelemek mümkündür. Ülkemizde en son 2006’da gerçekleşti. Parçalı Güneş Tutulması, Ay bu güneş tutulması türünde Güneş’in yalnızca bir kısmını kapatmaktadır. Ülkemizde yakın tarihte (25 Ekim 2022) gerçekleşen bu tutulmada, ülkemizin en batısında gözlem yapanlar Güneş’in yaklaşık olarak %30’unu karanlık görmüşken; en doğuda gözlem yapanlar %50’ye yakın bir kısmını karanlık görmüşlerdir.

Halkalı Güneş Tutulması, Dünya ve Güneş’in merkezini birleştiren hayali doğrultu üzerinden geçen Ay bazı durumlarda Güneş’i tamamen kapatamaz. Bunun sebebi bu tutulma türünün gerçekleşmesi esnasında Ay Dünya’dan en uzak olduğu konuma yakın bir noktada bulunmaktadır. Hatta bu yüzden Ay’ın görüntüsü normale göre daha küçük olur. Diğer adı Ateş Halkası olan bu tutulmada Güneş ışığını Ay’ın etrafında halka şeklinde görünmektedir. Peki, bu tutulmaları izlerken nelere dikkat etmelisiniz? Ay tutulmasını izlerken bir önlem almaya gerek yokken Güneş tutulmasında dikkat etmeniz gereken bazı hususlar vardır. Göz sağlığımızı korumak için dikkat etmemiz gereken:

• İsli cam,
• Röntgen filmi,
• Güneş gözlüğü,
• 3D gözlükler gibi maddelerle tutulmayı izlemeyiniz.

Bu doğa olayının en sağlıklı şekilde görmek ve zarar görmemek için en uygun özel filtreli gözlükler kullanılması uygun olacaktır.

Güneş Tutulması Ne Zaman?

Birçok insanın merakla ve keyif alarak izlediği doğa olaylarından birisi de tutulmalardır.  Yılda iki kez gerçekleşen Güneş tutulmasına en son 25 Ekim Salı günü 2022’de şahit olduk. Peki, 2023 yılının tutulma tarihleri ne zaman? Diğer Güneş tutulmaları 20 Nisan 2023 ve 14 Ekim 2023 tarihlerinde gerçekleşecek. Ay, Dünya ile Güneş’in arasında kendi ekseninde hareket ederken Güneş’i kapatarak Parçalı Güneş Tutulması’nın gerçekleşmesini sağlayacak. Tutulmayı gözlemleyenlerin bulunduğu konumlara göre değişiklik gösterecek olan Ay’ı Hilal şeklinde görebilecekler. Fakat Gök Bilimciler bu sefer ülkemizden görmenin mümkün olmadığını söylediler.